De kracht van de pentatonische toonladder
De pentatonische toonladder is een toonreeks bestaande uit vijf tonen.
Binnen onze workshops neemt de pentatonische toonladder een bijzondere plek in. De combinatie pentatonisch en Magic Flute lijken voor elkaar bestemd. Wel klinkende muziek maken was nog nooit zo makkelijk. Waarom? Laten we beginnen met de meest fundamentele reden: de pentatonische ladder die wij gebruiken heeft geen halve noten. Hierdoor klinkt de gespeelde muziek van nature al goed, alle noten gaan heel goed samen. Heerlijk improviseren in een toonladder die altijd mooi klinkt. Een kind van 4 jaar kan al moeiteloos een eigen muziekstuk creëren.
Nu is het zo dat er nog (heel) veel meer muziek in de pentatonisch ladder verstopt zit. De leerkracht / begeleider moet dan wel wat extra theoretische kennis tot zich nemen. Is dit moeilijke saaie theorie? Nee hoor.
Voor wie is deze workshop bestemd?
Vooral voor de leraren, muziektherapeuten en andere begeleiders. Maar natuurlijk ook voor de Magic Flute bespelers die met de computer zelf muziek componeren of in een band spelen.
In deze workshop maken we dus gebruik van een pentatonische toonladder. De 4e toonladder van de Magic Flute is zo’n pentatonische ladder:
Scale 4 Blues 1
G3 A3 C4 D4 E4 G4 A4 C5 D5 E5 G5 A5
Belangrijk
Met deze toonladder kan men zowel in Mineur als Majeur spelen. Kijk maar:
Am pentatonisch
G3 A3 C4 D4 E4 G4 A4 C5 D5 E5 G5 A5…
C pentatonisch
G3 A3 C4 D4 E4 G4 A4 C5 D5 E5 G5 A5…
Op de piano ziet dat er zo uit:
Deze les gaat over akkoord gebruik bij de pentatonische toonladder. Alvorens verder te lezen bekijken we eerst de volgende video.
1. Improviseren in Am
In het 1e deel van de video spelen we over 3 akkoorden.
Am – Dm – Em
Am
Dm
Em
In de video gebruiken we 3 akkoorden. Maar dat is geen regel. Men kan ook enkel de Am gebruiken, of bv met twee akkoorden werken. Am en Dm zijn dan het meest voor de hand liggend.
2. Improviseren in A
In het 2e deel van de video spelen we over 3 akkoorden.
A – D – E
A
D
E
We spelen een blues schema. Eigenlijk passen een aantal tonen van onze ladder niet helemaal bij de akkoorden. Maar in de blues klinkt dat juist lekker!
3. Improviseren in C
In het 3e deel van de video spelen we over 3 akkoorden.
C – F – G.
C
G
F
Met deze 3 akkoorden zijn heel veel liedjes geschreven. En de Magic Flute bespeler kan probleemloos meespelen (improviseren) met die liedjes. Of het nu “Jingle bells” is of “the lion sleeps tonight”, het past altijd. Zelfs een beginnende muzikant kan probleemloos meedoen in de schoolband of meespelen tijdens de kerst uitvoering.
Belangrijk
Door gebruik te maken van de pentatonische toonladder kan men zo meespelen (improviseren) met veel van de bestaande liedjes.
Binnen het schema C – F – G passen nog andere akkoorden. De Am en Dm zijn voor de hand liggend. De Bb is iets minder voor de hand liggend maar kan ook.
4. Improviseren in Am7
In het 4e deel van de video spelen we over meerdere akkoorden. De akkoorden staan hier onder allemaal beschreven. De meeste zijn 4 klanken. Ik heb deze informatie uit de jazz theorie verzameld.
In de video speel ik met linkerhand de grondtoon van het akkoord. Met de rechter hand speel ik het akkoord. Vaak speel ik de akkoorden noot voor noot. Het sustain pedaal helpt om er een mooi geheel van te maken.
Ik begin wel voor de hand liggend met een Am7 – Fm7 en Dm7, maar daarna neem ik gewoon één van de akkoorden die hieronder staan en luister dan hoe het geheel bij elkaar kleurt. Dit is heel leuk om te doen, verrassend en spannend.
Am7 – Fmaj7 – Dm7 – Cmaj7 – Bbmaj7 – C9 – Gm7 – F#7alt.
Am7
Fmaj7
Dm7
Cmaj7
Bbmaj7
C9
Gm7
F#7alt
Ray Nicovs voorbeeld solo MyBreath2
Het akkoorden schema:
4/4 – A mineur
||: Am7 | Am7 | G7sus4 | G7sus4 :|| (2x)
||: Em7 | Em7 | Dm7 | Dm7 :|| (2x)
||: Am7 | Am7 | G7sus4 | G7sus4 :|| (2x)
||: Em7 | Em7 | Dm7 | Dm7 :|| (2x)
||: Gsus4 | Asus4 | C7sus4 | D7sus4 :|| 3x
|| Gsus4 | Asus4 | C7sus4 | E7 (#9) :||
Dit hele schema wordt op de opname 3x herhaald (vorm = 3x A A B).
Als laatste nog dit…
Er is nog meer te vertellen. Als we vier tonen omhoog gaan spreken we van een kwartsprong. Zulke kwartsprongen kunnen wij ook toepassen in onze akkoordprogressies. Bijvoorbeeld bij de akkoordprogressie Am – Dm – G – C – F maak je telkens een kwartsprong.
Dus van Am naar Dm is een kwartsprong. Van Dm naar G is een kwartsprong enz.
Kwartsprongen worden veelvuldig in de popmuziek gebruikt. Bestudeer maar eens de akkoorden schema’s van “Hotel Calfornia” (couplet), “Hello” (refrein), “I will survive” (geheel) en “Still got the blues” (intro). Over zo’n akkoorden schema kun je dus ook prima soleren met de pentatonische ladder.
Extra – voor de gevorderde muzikant – toonladder hoppen
Improvisatie in pentatonische toonladders wordt veelvuldig toegepast in de Jazz. Een muziekstuk in de Jazz kan van toonaard kan veranderen. Een goede solist “hopt” dan van de ene pentatonische ladder naar een andere. Een prachtig eenvoudig voorbeeld van deze techniek is “So What” van Miles Davis. Het nummer bestaat uit een korte aanstekelijke lick. Na een aantal herhalingen wordt dit thema met een 1 semitone verhoogd en daarna na een aantal herhaling weer verlaagd. Het middenstuk is een lange improvisatie waar deze verhoging ook weer wordt toegepast.
In het nieuwe operating system ( vanaf O.S December 2010) is het mogelijk om tijdens het spelen de ladders te transponeren. Het is zelfs mogelijk om tijdens het spelen naar een totaal andere ladder te gaan. Hiervoor gebruikt men de schakelaar die bij de Magic Flute wordt geleverd.
Succes!
Ruud van der Wel 2011
Workshop Magic Flute
1. Improviseren op de Magic Flute
2. Toon keuze en toon gebruik
3. Liedjes spelen voor beginners
4. De kracht van de pentatonische toonladder
5. Verander uw computer in een Magic Flute geluidsmodule
6. “Pimp je Schakelaar”
7. Werken met de iPad in combinatie met de Magic Flute